De relatie met leden staat hoog op de agenda van veel industriefederaties en beroepsorganisaties. Hoe zorgen we dat mensen lid worden en lid blijven? Deze vragen monden al snel uit in een discussie over het aanbieden van diensten op maat, zodat (potentiële) leden een duidelijk antwoord hebben op hun “return on investment”. Dit kosten-baten perspectief ziet een belangrijk element van ledenbetrokkenheid over het hoofd, namelijk hoe de organisatie leden meeneemt in de interne werking en politieke activiteiten. Nochtans is dit verantwoordingsvraagstuk cruciaal. Het geeft immers aan hoe ledenorganisaties het principe van democratische vertegenwoordiging in de praktijk brengen. Bovendien is het ook essentieel om zowel het intern en als het extern draagvlak van de politieke standpunten van de organisatie te verzekeren.
Hoe kan je als organisatie ledenbetrokkenheid meer structureel en doordacht organiseren? Samen met enkele collega’s publiceerde ik hierover onlangs een artikel in het internationaal vaktijdschrift Interest Groups & Advocacy, waarin we voortbouwend op eerder onderzoek rond verantwoording drie centrale dimensies onderscheiden: informatie, discussie en consequenties.
Informatie verwijst naar alle communicatie-activiteiten om je leden te informeren over de politieke activiteiten van je organisatie, zoals nieuwsbrieven, media-optredens en het publiceren van beleidsdossiers en politieke standpunten op de eigen website (in ons artikel focussen we enkel op meer externe vormen van communicatie, aangezien data over interne communicatie niet beschikbaar was). Discussie gaat over de mate waarin verenigingsprofessionals en leden met elkaar in dialoog gaan over beleidsdossiers, en de rol van leden bij het bepalen van politiek standpunten of de gekozen lobby-strategie. Consequenties verwijst naar de formele rol van leden in het vormgeven van het bestuur van de organisatie, en de mate waarin ze het leiderschap ter verantwoording kunnen roepen, bijvoorbeeld door het mee aanduiden van nieuwe bestuurders of de voorzitter, of hun (mede)zeggenschap over wijzigingen aan statuten.
Samengevat kan je stellen dat voor het realiseren van verantwoording op een meer systematische manier de volgende drie zaken noodzakelijk zijn: leden regelmatig en accuraat informeren over beleidsactiviteiten en belangrijke interne kwesties, fora hebben om op een betekenisvolle manier van gedachten te wisselen over de koers van de organisatie, en de aanwezigheid van mechanismen waarmee leden het leiderschap van de vereniging consequenties kunnen opleggen indien zij het niet eens zijn met bepaalde beslissingen. Onze studie focust op hoe belangenorganisaties actief op EU-niveau deze drie dimensies in de praktijk brengen. Hoewel het belang van alle drie de dimensies bevestigd wordt, stellen we ook vast dat burgerorganisaties relatief meer inzetten op informatie, terwijl industriefederaties en beroepsorganisaties de dimensies van discussie en consequenties vaak sterker uitbouwen.
Het benaderen van ledenbetrokkenheid via het perspectief van deze drie dimensies heeft twee belangrijke implicaties. Vooreerst maakt het duidelijk dat het meenemen van leden een continu proces is, dat niet beperkt mag worden tot eenmalige gebeurtenissen zoals een jaarlijks congres of ledenvergadering. Daarnaast blijkt uit deze benadering ook dat dit proces enkel kan werken indien het een authentiek tweerichtingsverkeer is. Zonder een echte dialoog tussen verenigingsprofessionals en leden, waarbij ook consequenties verbonden worden aan het uitwisselen van informatie en gedachten, zal deze oefening het intern draagvlak van de organisatie eerder verkleinen dan vergroten.
Fraussen, B., Albareda, A., Braun, C., & Maloney, W. (2021). A matter of information, discussion and consequences? Exploring the accountability practices of interest groups in the EU. Interest Groups & Advocacy.
